Ο πνευμονιόκκος είναι gram(+) μικροοργανισμός που συνήθως καλύπτεται από πολυσακχαριδική κάψα, που αποτελεί και τη βάση της παθογονικότητάς του για τον άνθρωπο.

Ο πνευμονιόκκοκος αποικίζει το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα και αποτελεί συχνό στοιχείο της φυσιολογικής χλωρίδας του ρινοφάρυγγα των παιδιών και σε μικρότερο βαθμό των ενηλίκων.Η μετάδοση γίνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω σταγονιδίων του αναπνευστικού αλλά και με αυτοενοφθάλμιση από το αναπνευστικό. Ένα 40-50%υγιών ενηλίκων φέρει κατά καιρούς διάφορους τύπους πνευμονιόκοκκου στο ρινοφάρυγγά του για διάστημα 4-6 εβδομάδων.

Νόσος εκδηλώνεται όταν ο ασθενής μολυνθεί με ένα τύπο πνευμονιόκοκκου διαφορετικό από αυτούς με τους οποίους έχει ήδη αποικισθεί. Ο διαφορετικός τύπος αυξάνει μέσα σε 1-3 ημέρες και οδηγεί στην εμφάνιση της νόσου.

Ο πνευμονιόκκοκος είναι η πιο συχνή αιτίαεξωνοσοκομειακής πνευμονίας, η θνησιμότητα της οποίας είναι μεγάλη στην τρίτη ηλικία αλλά και σε άτομα με προδιαθεσικούς παράγοντες. Ο πνευμονιόκκοκος είναι επίσης το πιο κοινό αίτιο μηνιγγίτιδας σε ενήλικες, με πολύ υψηλή θνησιμότητα. Ευθύνεται επίσης για λοιμώξεις του αναπνευστικού σε όλες τις ηλικίες ,όπως οξεία μέση ωτίτιδα και παραρρινοκολπίτιδα. Σε κάποιες περιπτώσεις τέλος, το μικρόβιο κυκλοφορεί και εγκαθίσταται και σε άλλα μέρη του σώματος προκαλώντας νόσο ,όπως στις αρθρώσεις και την καρδιά.

Άτομα υψηλού  κινδύνου για εμφάνιση πνευμονιοκοκκικής νόσου είναι:

-άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών

-ασθενείς με καρδιολογικά νοσήματα, χρόνιες πνευμονοπάθειες, χρόνια νεφροπάθεια,  σακχαρώδη διαβήτη, αυτοάνοσα νοσήματα, νευρομυικά νοσήματα, δρεπανοκυτταρική ή  μικροδρεπανοκυτταρική  αναιμία 

-ασθενείς που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή κληρονομική ή επίκτητη λόγω νοσήματος ή θεραπείας

-μεταμοσχευμένοι   ασθενείς

-ασθενείς που έχουν υποστεί σπληνεκτομή

-εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και λοιποί εργαζόμενοι)

-άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή φροντίζουν άτομα με χρόνια νοσήματα ή εργάζονται σε κλειστές κοινότητες όπως σχολεία, γηροκομεία, ιδρύματα χρονίως πασχόντων

-παιδιά άνω των 2 ετών με χρόνια νοσήματα ή ανοσοανεπάρκεια

-παιδιά μικρότερα των 2 ετών 

-το κάπνισμα αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα

-η κατάχρηση αλκοόλ έχει συσχετισθεί με αυξημένη πιθανότητα νόσησης από πνευμονιόκκοκο.

Η πνευμονιοκοκκική πνευμονία είναι από τις συχνότερες μορφές πνευμονίας και αποτελεί μικροβιακή φλεγμονή των πνευμόνων. Παρατηρείται συνήθως έπειτα από ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Τα κυριότερα συμπτώματα είναι υψηλός πυρετός με ρίγος, βήχας με σκουρόχρωμα πτύελα ,δύσπνοια, πόνος στο θώρακα ενώ οι υπερήλικες μπορεί να εμφανίσουν σύγχυση και πτώση του επιπέδου συνείδησης.

Η νόσος μπορεί να έχει μια ήπια πορεία και να αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά από το στόμα, μπορεί όμως να οδηγήσει και σε σηψαιμία, ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, όπου η θνησιμότητα φτάνει το 25%.

Η πλειονότητα των ασθενών με πνευμονία της κοινότητας αντιμετωπίζονται με εμπειρικά αντιβιοτικά σχήματα από το στόμα τα οποία καλύπτουν τον πνευμονιόκκοκο. Ασθενείς που εμφανίζουν υπόταση ,κακουχία, αδυναμία λήψης της θεραπείας από το στόμα ή ανήκουν  σε ευπαθείς ομάδες ,πρέπει να νοσηλεύονται και να λαμβάνουν ενδοφλέβια αγωγή. Η διάρκεια θεραπείας είναι 10-14 ημέρες.

Ιδιαίτερη σημασία για την πρόληψη της πνευμονιοκκοκικής νόσου έχει ο εμβολιασμός κατά τουπνευμονιόκκοκου.Για τους ενήλικες υπάρχει το 23-δύναμο πολυσακχαριδικό εμβόλιο,το οποίο χορηγείται εφάπαξ σε μία δόση κάθε πέντε χρόνια. Το 23-δύναμο εμβόλιο των ενηλίκων προστατεύει από 23 τύπους πνευμονιόκκοκου και μπορεί να χορηγηθεί  σε άτομα άνω των 5 ετών. Το τελευταίο διάστημα κυκλοφορεί η νέα μορφή εμβολίου των ενηλίκων, όπου μία δόση του εμβολίου εξασφαλίζει ανοσία εφόρου ζωής.

Για τα παιδιά υπάρχει το 7-δύναμοπολυσακχαριδικό   συζευγμένο  εμβόλιο που χορηγείται σε παιδιά μικρότερα των 2 ετών ή σε ειδικές ομάδες παιδιών 2-5 ετών. Το 7-δύναμο συζευγμένο προστατεύει από 7 τύπους πνευμονιόκκοκου και χορηγείται σε 2 ή 3 δόσεις και μία αναμνηστική.

Ένδειξη εμβολιασμού έχουν οι ομάδες υψηλού κινδύνου που έχουν προαναφερθεί καθώς και παιδιά 2 μηνών μέχρι 5 ετών. 

  Το εμβόλιο αντενδείκνυται σε εγκύους και ασθενείς που έχουν ενεργό λοίμωξη.

  Το εμβόλιο μπορεί να γίνει οποιαδήποτε εποχή του χρόνου με ένεση υποδόρια ή ενδομυική στο βραχίονα.Τοαντιπνευμονιοκοκκικό εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί συγχρόνως με το αντιγριπικό ,το καθένα σε άλλο βραχίονα ή μπορεί να χορηγηθούν με χρονική διαφορά τεσσάρων εβδομάδων. Ο ταυτόχρονος εμβολιασμός πάντως δεν αυξάνει τις παρενέργειες ενώ δρα αθροιστικά στην προστασία έναντι των λοιμώξεων του αναπνευστικού.

Το αντιπνευμονιοκοκκικό εμβόλιο φαίνεται να μειώνει τη συχνότητα, τη βαρύτητα και τις επιπλοκές τηςπνευμονιοκοκκικής πνευμονίας ενώ μεγάλος αριθμός μελετών έχει αποδείξει ότι το εμβόλιο προστατεύει έναντι της διεισδυτικής πνευμονιοκκοκικής νόσου ,όπως η βακτηριαιμία και η μηνιγγίτιδα από πνευμονιόκκοκο.

Ο αντιπνευμονιοκοκκικός όπως και ο αντιγριπικός εμβολιασμός είναι  από τα πιο σημαντικά όπλα που διαθέτουμε έναντι των λοιμώξεων  του αναπνευστικού, που μπορούν να αποβούν θανατηφόρες, ιδίως στους ευπαθείς πληθυσμούς.Συνεπώς έχει μεγάλη σημασία η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού ώστε ο εμβολιασμός να καταστεί πρωταρχικό μέτρο πρόληψης των επικίνδυνων αυτών λοιμώξεων.